چگونگی جایگزینی نفت با انواع سوختهای جانشین در بخش حمل و نقل جهانی
بررسی اثرات عوامل ژئوپولیتیکی بر مصرف نفت تا سال 2040
تحولات ژئوپولیتیک جهانی
این گزارش اثرات تحولات ژئوپولیتیک منتج به تغییرات در سیاست‌های انرژی در بخش حمل و نقل و بر مصرف جهانی نفت را مورد بررسی قرار می‌دهد. برای روشن شدن نتایج، دو سناریو از احتمالات مورد انتظار ژئوپولیتیکی در مورد مصرف نفت در بلندمدت در بخش حمل و نقل ارائه می‌شود.
چگونگی تغییرات در نوع وسائل نقلیه، خودروها، هواپیماها، کشتی‌ها و قطارهای مورد استفاده و همینطور نوع سوختی که این وسائل نقلیه مصرف می‌کنند – و همینطور کل مقدار انرژی که نیاز دارند – همگی به چندین عامل به شرح زیر وابسته هستند:
1- تحولات فن‌آوری
2- نگرانی‌های مربوط به محیط زیست
3- مسائل اقتصادی
4- ملاحظات ژئوپلتیکی که منجر به تغییرات در سیاست‌های انرژی می‌شود
اگرچه تمامی این عوامل مهم هستند اما رقابت ژئوپلتیکی قدرت‌های بزرگ مهمترین تأثیرات را بر مقدار انرژی که در بخش حمل و نقل تا 2040 مصرف می‌شود خواهد داشت و همچنین بر مقدار سهم نفت از آن انرژی مصرفی مؤثر خواهد بود، زیرا که ژئوپلتیک عاملی است که خود بر سایر عوامل اثر خواهد داشت.
از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و اعلام پایان رقابت بین ابرقدرتها در 1991، صحنة ژئوپلتیک جهانی نسبتاً بی‌خطر بوده است اما اینکه مسیر آینده چگونه خواهد بود ما بین طرفداران دو مکتب مهم روابط بین‌الملل تحت عنوان لیبرالیست‌ها و رئالیست‌ها مورد مناظره و مباحثه می‌باشد، بویژه با تغییرات و جابجایی قابل توجهی که در قدرت سیاسی و اقتصادی در سالهای اخیر از کشورهای دموکراتیک درغرب به رژیم‌هائی که بیشتر اقتدارگرا هستند بوقوع پیوسته است.
رئالیست‌ها استدلال می‌کنند، چالشی که بین چین و متحدانش بر علیه آمریکا و متحدانش بوجود آمده است و برتری در رقابت فی‌مابین موضوعی است که فقط به زمان بستگی دارد و این تحول دیر یا زود رخ خواهد داد. در مقابل لیبرال‌ها بر این باورند که نظام بین‌المللی از نظر تاریخی تحت سلطة سیاست قدرت بوده است و این سیستم بتدریج توسط اشاعة اندیشة سیاسی و اقتصادی لیبرالی و فعالیت نهادهائی مانند سازمان ملل متحد، بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سازمان تجارت جهانی مهار گردیده است.
از اهمیت نفت در بخش حمل و نقل کاسته می‌شود
بخش حمل و نقل همواره تحت سیطره نفت قرار داشته است بطوریکه در سال 2010 بیش از 95% سوخت این بخش با استفاده از سوختهای متکی به نفت تأمین شده است و فقط حدود 5% سوخت این بخش با مصرف سوختهای دیگر صورت گرفته است. نمودار 1 درصد سهم هریک از سوخت‌ها را در کل سوخت مصرفی در بخش حمل و نقل را برای سال 2010 ارائه می‌نماید.
نمودار 1
سهم ازحمل و نقل جهانی بر مبنای سوخت 2010
قابل توجه است که حمل و نقل بخشی از اقتصاد ملی را تشکیل داده است که سوختهای جانشین نفت کمترین نفوذ و رخنه را در آن داشته‌اند. امّا انتظار می‌رود در دهه‌های پیش رو گاز طبیعی و سوختهای زیستی در این بخش مهم فعالیت اقتصادی نفوذ بیشتری کرده و وضعیت فعلی را دچار دگرگونی سازند. اگرچه مصرف نفت همراه با رشد اقتصادی در آینده افزایش خواهد یافت امّا با توجه به بهبود کارائی سوخت، بویژه در مورد وسائل نقلیة شخصی، و همچنین اثرات مهمّ سوختهای دیگر، سرعت این افزایش آرام و معتدل خواهد بود. بنابراین، انتظار می‌رود که با پیشرفت‌های فن‌آوری در سوختهای جانشین، بهبود فن‌آوری‌ها برای مصرف کنندة نهائی و اشاعه و ایجاد زیرساخت‌ها برای سوختهای جانشین، موقعیت انحصاری سوختهای متکی به نفت در بخش حمل و نقل که شامل وسائل نقلیة سبک و سنگین، هواپیماها، کشتی‌ها و قطارها می‌شود بطور قابل توجهی محدود و تضعیف شود. برای تبیین اثرات تحولات ژئوپولیتیکی بر مصرف نفت دو سناریو تحت عنوان سناریوی لیبرال و سناریوی رئالیست بشرح زیر ارائه می‌شود.
سناریوی لیبرال:
در یک جهان لیبرال، در جائیکه گرایش قدرت‌های بزرگ در جهت همکاری در فضای اقتصادی، زیست محیطی و سیاسی می‌باشد، اقتصاد جهانی بسیار پویاتر از آن است که رئالیست‌ها تصور می‌کنند زیرا که مبادلات هرچه بیشتر تجاری و علمی سهم قابل توجهی را در آهنگ رشد اقتصاد جهان و تقاضای نفت ایفا می‌کند. اقتصاد جهانی بین 2010 و 2040 بطور متوسط هر سال 8/3% رشد خواهد ...
