ما و توسعه - قسمت اول

 «توسعه» و تفاوت آن با  «رشد»

قبل از آنکه فرآیند توسعه و دست‌آوردهای آن را در جامعه مورد بررسی قرار دهیم، ابتدا باید ویژگی‌های مقوله «توسعه» را تبیین و تفاوت آن را با عبارت «رشد» که گاهی مترادف با «توسعه» در سطح جامعه معرفی می‌گردد، روشن کنیم مهمترین ویژگی‌های رشد و توسعه عبارتند از:

* رشد، عمدتاً تک بعدی بوده ماهیت آماری و اقتصادی داشته و به مثابه یک پروژه عمل می‌کند، در حالی که توسعه دارای شرایطی متوازن و چند بعدی است و ماهیت اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی، سیاسی و اقتصادی دارد و به مثابه یک فرآیند عمل می‌کند.
* رشد کمیت‌گرا بوده، در حالی که توسعه کیفیت توأم با کمیت و توازن بین تمام مولفه‌های خود را دنبال می‌کند.
* رشد به افزایش کارایی سیستم متکی است، در حالی که توسعه ضمن توجه به افزایش کارائی به اثر بخشی آن در کل جامعه توجه دارد.

* رشد کمیت‌گرا بوده، در حالی که توسعه کیفیت توأم با کمیت و توازن بین تمام مولفه‌های خود را دنبال می‌کند.
* رشد به افزایش کارایی سیستم متکی است، در حالی که توسعه ضمن توجه به افزایش کارائی به اثر بخشی آن در کل جامعه توجه دارد.

* میزان رشد دارای آستانه بوده و نرخ افزایش آن در کوتاه مدت سریع، در میان مدت کند و در دراز مدت (اگر مقدار آن کاهش نیابد) نرخ آن ثابت می‌ماند، ولی در فرآیند توسعه، درجه توسعه یافتگی در کوتاه مدت کند، در میان مدت سریع و در دراز مدت جهشی بوده و مشابه یک تابع نمائی عمل می‌کند؛ بنابراین درجه توسعه یافتگی فاقد آستانه است.
* رشد عمدتاً با تخریب محیط زیست همراه بوده و پیامدهائی همراه دارد، در حالی که توسعه شاخص‌های زیست محیطی را ارتقاء داده و کیفیت محیط زیست را بهتر می‌کند.
* رشد عمدتاً با ایجاد یا تعمیق شکاف در جامعه همراه است، در حالی که توسعه کاهش یا حذف شکاف در جامعه را موجب می‌شود و این روند، بستر ایجاد عدالت اجتماعی به مفهوم ایجاد فرصت یکسان بین آحاد جامعه برای امکان دسترسی به شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را فراهم می‌کند.
* پروژه رشد نیازمند سرمایه مادی یا سخت افزاری (نیروی کار، مواد، تجهیزات و ماشین‌آلات، تکنولوژی) است در حالی که فرآیند توسعه نیازمند سرمایه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است که اولویت اول آن نرم‌افزاری (سرمایه اجتماعی) و اولویت دوم آن سخت‌افزاری (سرمایه مادی) است.
* پیروان اندیشه رشد، نیازمند جامعه‌ای مصرف‌گرا و تعداد معدودی انسان‌های عملگرا هستند، در حالی که صاحبان اندیشه توسعه معتقد به جامعه‌ای مولد، پویا، کارآفرین و توسعه‌گرا هستند.

 ....